نوسانهای آب و هوای دریایی و سلامت

شناخت آب و هوای دریایی به درک سیستم پیچیدة اتمسفر، زمین و اقیانوس وابسته است. اقیانوس مقادیر شگرفی گرما، آب شیرین و کربن را به خود جذب کرده و از این رو همچون ”حافظه“ اتمسفر و زمین نقش ایفا میکند. هر چند که آب و هوا را می توان از اتمسفر پیش بینی نمود ولی این ترکیب پیچیدة اقیانوس، اتمسفر وتودههای خشکی است که درطولانی مدت، روند آب و هوایی را تعیین میکند. در فراتر ازنقش اقیانوس بعنوان منبع آب، گرما و کربن، دنیای اقیانوس -به صورت فعال- بر اتمسفر تأثیر می گذارد که در بحث پدیدة ال نینو به آن خواهیم پرداخت. اقیانوس همچنین نقش محیط کشت فیتوپلانکتونها بعنوان جلبکهایی در مقیاس میکروسکوپی (microalgae) را بازی میکند.

فیتوپلانکتونها به دلیل تولید اکسیژن بعنوان فرآوردة فتوسنتزی خود و در نتیجه تولید باروری اولیة زمین به میزان حدود 50 درصد، از ذخایر بی همتای کرة زمین هستند؛ چراکه غذاهای دریایی و صنعت ماهیگیری و در نهایت باروری جهان اقیانوسی، انعکاسی از باروری اولیة فیتوپلانکتونی است.

بررسی وضعیت سرمایه گذاری بیوتکنولوژی ایران و سایر کشورها

آمریکا پیشتاز صنعت بیوتکنولوژی در جهان است. این واقعیتی است که در تمام گزارشهای علمی به چشم می خورد. شاخص های سرمایه گذاری نیز گویای این واقعیت است. شاید عمده ترین دلیل این مطلب در سرمایه گذاری حجیم و همه جانبه این کشور در امر تحقیقات و توسعه بیوتکنولوژی می باشد. حتی کشورهای صنعتی و صاحب نام اروپایی نیز به ویژه در تحقیقات پایه گام های زیادی ازآمریکا عقب تر هستند.طبق آمارهای منتشره، تعداد شرکت های بیوتکنولوژی در آمریکا نزدیک به دو برابر این شرکت ها در اروپا است و تعداد شاغلین و فعالان بخش بیوتکنولوژی در آمریکا نزدیک به ۳ برابر اروپا می باشد. آنچه از جدول پایین استنباط می گردد این است که حجم سرمایه گذاری در بخش بیوتکنولوژی در بسیاری از کشورهای پیشرفته ناچیز بوده است و این در حالی است که نقش دولت در این کشورها برای ترویج بیوتکنولوژی، چیزی جز تأمین قوانین و مقررات مناسب مالیاتی برای تشویق و به جریان انداختن سرمایه ها در جهت توسعه بیوتکنولوژی نبوده است و این قوانین هم اکنون به بهترین شکل در آمریکا در حال اجراست.مجله Genetic Eng.News در گزارش سال ،۲۰۰۳ اسامی ۱۰۰ میلیونر مولکولی جهان را معرفی نمود. ۱۸ شرکت از این مجموعه در کالیفرنیا مستقرند لذا کالیفرنیا جایگاه نخست صنعت بیوتکنولوژی جهان محسوب می گردد، بعد از آن ایالت ماساچوست است که ۹ شرکت را در خود جای داده است. میزان سهام این افراد مجموعاً ۲/۳ میلیارد دلار است.در این فهرست William K.Bowes کماکان ثروتمندترین میلیونر مولکولی جهان با ارزش سهام ۹۵۷/۹۱۲/۴۷۸ دلار دارای دو شرکت Amgen و Xoma می باشد.جدول مقایسه صنایع بیوتکنولوژی آمریکا و اروپا از نظر بعضی شاخص ها ( ۲۰۰۳)

آمریکا اروپا شاخص
۱۲۸۹۳ ۱۸۷۳ فروش سالیانه (میلیون دلار)
۶۹۴۳ ۱۶۵۳ هزینه های تحقیق و توسعه (میلیون دلار)
۱۳۰۰ ۷۰۰ تعداد شرکت ها
۴۴۹۰۰۰ ۱۸۵۰۰۰ تعداد شاغلین
با مقایسه سطح زیر کشت محصولات ترانس ژنتیک در کشورهای مختلف جهان، به راحتی می توان دریافت که آمریکا با بیشترین میزان کشت این محصول، نقش خود را در این صنعت بسیار پررنگ نموده است. پیشرفت بیوتکنولوژی کشاورز و تجاری نمودن آن یکی از اهداف این کشور است که می توان اذعان داشت که این کشور به هدف مورد نظر خود دست یافته است.حال آن که آمار و ارقام، جدول سطح زیر کشت محصولات ترانس ژنتیک در کشورهای مختلف جهان عنوان کننده صدرنشینی بلامنازع آمریکا در عرصه بیوتکنولوژی است اگر بخواهیم از کشور دومی در عرصه بیوتکنولوژی نام ببریم، باید به ژاپن توجه کنیم.ژاپن از جمله رقبای سرسخت آمریکا در عرصه بیوتکنولوژی می باشد. این کشور با برنامه ریزی دقیق و به خدمت گرفتن تمامی امکانات دولتی و خصوصی توانسته است، در یک دوره کوتاه مدت، در این رشته، صاحب جایگاه و برتری ویژه ای گردد. اوضاع جغرافیایی و شرایط اقلیمی ژاپن، این کشور را واداشته تا با کمک گرفتن از تکنولوژی های نوین نقاط ضعف را در دیگر عرصه ها جبران نماید. سه بخش دولتی شامل آژانس علوم و تکنولوژی (STA)، وزارت صنایع و تجارت بین المللی (MITI) و وزارت کشاورزی، جنگلداری و شیلات (MAFF) اختصاصاً به منظور توسعه و پیشرفت بیوتکنولوژی فعالیت می نمایند. شورای علوم و تکنولوژی که متشکل از نمایندگان دولت، تجار و روسای فرهنگستان علوم بود در ۱۹۷۱ بر اهمیت علوم زیستی تأکید کردند لذا در ۱۹۷۳ آژانس علوم و تکنولوژی به همین منظور تأسیس گردید. این دفتر بالاترین سطح سیاستگذار علوم و تکنولوژی در ژاپن است که مدیریت و هماهنگی پروژه های تحقیق و توسعه بیوتکنولوژی را بر عهده دارد.بخش خصوصی ۸۰ درصد از بودجه تحقیق و توسعه بیوتکنولوژی ژاپن را تأمین می کند. بخش خصوصی از ۸۰۰ شرکت تشکیل یافته است، این ارقام، در مقایسه با دیگر کشورهای آسیایی کاملاً متفاوت می باشد و هدف بیوتکنولوژی در این کشور، حرکت از پژوهش های بنیادی به سمت پژوهش های کاربردی است. ژاپن به طور تقریبی هشت میلیارد دلار برای تحقیق و توسعه بیوتکنولوژی صرف نموده است. این میزان حدوداً ۲۰ درصد مجموع سرمایه گذاری جهانی است. لذا این کشور بعد از آمریکا بزرگترین سرمایه گذار در عرصه بیوتکنولوژی می باشد. شرکت Suntory مرکز که دارای تحقیقات STDC در سال ۱۹۷۴ در حومه اوزاکا تأسیس گردید این مرکز دارای ۲۰۰۰۰ مترمربع زیربنا، ۳ آزمایشگاه بسیار مجهز و حدوداً ۴۰۰ پژوهشگر می باشد. این مرکز از سال ۱۹۸۱ میلادی تا ،۱۹۹۴ تعداد ۳۵ فرآورده بیوتکنولوژی را به بازار مصرف معرفی نموده است که پژوهشهای چند مورد از آنها منجر به دریافت جوایزی از انجمن آکادمی علوم ژاپن گردیده است. شرکت Suntory که در حال حاضر، یکی از بزرگترین شرکتهای تولید فرآورده های بیوتکنولوژی در این کشور است، توانسته با کپی برداری سریع از اسلایدهای ارائه شده در یک کنفرانس علمی در آمریکا و شش هفته کار مداوم پژوهشگران، ماده ای که در درمان سرطان کاربرد دارد را معرفی نماید. از دیگر عوامل مهم پیشرفت سریع در این علم می توان به اهمیتی که این کشور برای سرمایه گذاری و آموزش کارکنان شرکت های خود قایل است، اشاره نمود. این ویژگی که می توان از آن به عنوان بهره وری نیروی انسانی یاد کرد، سرآمد کشورهای جهان است. برای نمونه، شرکت اساهی که در حال حاضر، یکی از شرکتهای فعال و صادرکننده محصولات بیوتکنولوژی است، توانست پس از بازگشت تعدادی از کارکنان اعزامی خود در سال ۱۹۸۵ که برای آموزش به یک شرکت آمریکایی اعزام شده بودند، فاکتور نکروز دهنده تومور (TNF) که در مهار سلول های سرطانی مؤثر است را همزمان با رقیبان آمریکایی خود تولید کند.ژاپنی ها معتقدند که صنایع الکترونیک، آمریکا را پشت سرگذاشته اند و در مهندسی ژنتیک نیز چنین خواهند کرد.
سطح زیر کشت محصولات ترانس ژنتیک در کشورهای مختلف جهان
( ۲۰۰۳)
درصد سطح زیر کشت(میلیون هکتار) کشور
۶۴ ۱/۸ آمریکا
۱۴ ۸/۱ چین
۱۱ ۴/۱ آرژانتین
۱۰ ۳/۱ کانادا
۱ ۲/۰ سایر کشورها

حال درمی یابیم که چگونه عزم ملی کشوری توانسته است به همراه برنامه ریزی همه جانبه و دقیق در یک دوره کوتاه عمل نموده و این علم نه چندان قدیمی، ژاپن را صاحب نام و دارای جایگاهی ویژه در جهان گرداند.با مروری بر تاریخچه بیوتکنولوژی ایران درمی یابیم که از شروع بیوتکنولوژی سنتی در ایران در زمینه تولید واکسن ها و مواد غذایی حدود ۷۰ سال می گذرد. اما فعالیت در عرصه بیوتکنولوژی مدرن همراه با استفاده از موجودات تراریخته بسیار نامطلوب و جزیی می باشد. یکی از مشکلات فعالیت در زمینه بیوتکنولوژی در ایران، نبود سازماندهی مناسب بین سازمان ها، وزارتخانه ها و... می باشد. اگر از کشورهایی مثل آمریکا که در سال ،۲۰۰۰ سی میلیارد دلار فروش فرآورده ها داشت، اتحادیه اروپا و ژاپن بگذریم، این واقعیت را باید قبول کنیم که کشور ما از کشورهایی نظیر کره جنوبی، آرژانتین، مکزیک، کوبا، چین و هندوستان نیز به مراتب عقب تر است.اکثر تولیدات بیوتکنولوژی در کشورهای مختلف بدون دخالت انسان و انجام برنامه های اتوماسیون انجام می شود این در حالی است که تولید بیوتکنولوژی در ایران منتهی به اتانول و مخمرها می باشد که این ارقام در مقایسه با ۷۸ فرآورده بیوتکنولوژی حاصل از ارگانیسم های تراریخته بسیار ناچیز است. نتایج نیز بیانگر وابستگی شدید و خروج مقادیر هنگفتی ارز برای تأمین این محصولات می باشد. سخن متولیان و متخصصان این علم به دولتمردان و سیاستگذاران جامعه این است که باید از حساسیت طرف مقابل، پی به عظمت موضوع برد، ضمن این که با توجه به جوان بودن و نوبودن این علم، تلاش برای دور ماندن از قافله بیوتکنولوژی کاری غیرممکن نیست.در نهایت سخنی از پروفسور عبدالسلام، خالی از لطف نمی باشد: «دور ماندن از این کاروان، یعنی دور ماندن از توانمندی هایی که چنین صنعتی منشأ آن است.» امید است، مسئولین کشور با اندک ملاحظه ای به اهمیت سرمایه گذاری در این علم پی ببرند و با برنامه ریزی همه جانبه بتوانند گام هایی در جهت رفع وابستگی بردارند.


به دلایل ذیل استفاده از علم بیو تکنولوژی و مهندسی ژنیتک در دریا

1- با توجه به ایتکه حیات از دریاها و اقیانوسها سرچشمه گرفته و بخش اعظمی از موجودات زنده در دریاها وجود دارند بنابراین دریاها یکی از منابع عظیم ذخایر ژنتیکی بشمار می‌روند.

2- دریاها ،دارای طیف وسیعی از شرایط محیطی می‌باشند این شرایط شامل تغییرات دمایی زیاد ( از آب‌های سرد قطبی 20- درجه سانتی گراد تا آب‌های گرم)، فشار زیاد در اعماق اقیانوس ها ،کمبود نور، غلظت بالای نمک  می‌باشد، بنابراین سازگاری موجودات دریایی با شرایط فوق منجر به ایجاد ساختارها و مسیر‌های متابولیکی، مکانیسم‌های دفاعی و سیستم‌های تکثیر منحصر به فردی در آنان شده است که مورد هدف علم بیو تکنولوژی می‌باشد.

اهمیت بیوتکنولوژی دریایی

دریاها و اقیانوس ها بیش از 70 درصد سطح زمین را تشکیل می‌دهند و از طرفی بیشتر از80 درصد موجودات زنده فقط در اکوسیستم‌های آبی وجود دارند، بنابراین  اقیانوس ها بزرگترین منبع حیات در کره زمین به شمار می‌آیند. دریاها و اقیانوس ها به عنوان یک منبع غنی از تنوع بیولوژیکی و شیمیایی نیز مطرح می‌باشند. این تنوع شامل ترکیبات شیمیایی خاص جهت تولیدات صنعتی و پزشکی ،لوازم آرایشی، منابع غذایی ،شناساگرهای ملکولی ،آنزیم ها و مواد مورد استفاده در کشاورزی و شیلات می‌باشد.

در حقیقت بخش اعظمی از موجودات دریایی (بخصوص میکروارگانیسمها) هنوز ناشناخته باقی مانده که به تدریج در حال شناسایی می‌باشند حتی در مورد موجودات زنده شناخته شده نیز اطلاعات کافی و کارا جهت بهره برداری از آنها بدست نیامده است و این در حالیست که هزاران ترکیب شیمیایی خاص تنها از تعداد کمی از این موجودات بدست آمده است.

از آنجائیکه با استفاده از تکنیک‌های مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی می‌توان نسبت به تولید محصولات صنعتی ،پزشکی ،کشاورزی و غیره با کیفیت و کمیت بهتر و قیمت ارزانتر اقدام نمود، و از طرفی دریاها از پتانسیل زیادی در این زمینه برخوردار می‌باشند، استفاده از روشهای بیوتکنولوژی می‌تواند نیاز‌های زیادی را برطرف نماید.

تعریفی از بیوتکنولوژی وبیوتکنولوژی دریایی

بیوتکنولوژی دریایی به عنوان "اکتشاف و استفاده از توانایی های ارگانیسم های دریایی در کل، سلول، یا سطح مولکولی، برای ارائه راه حل برای مشکلات امروز، با استفاده از تکنولوژی برای پیشبرد درک و در دسترس بودن مواد زیست شناسی دریایی. "